Z wykonawstwem inwestycyjnym realizowanym w ramach systemu zleceniowego łączy się zagadnienie wielkości przedsiębiorstw budowlanych. Wielkość przedsiębiorstwa jest pojęciem względnym. Za mierniki służące do jej określenia uważa się:
– 1) wielkość zatrudnienia,
– 2) ilość lub wartość produkcji.
Wartość zainstalowanego majątku trwałego oraz moc zainstalowanych silników nie służą już jako mierniki wielkości przedsiębiorstwa budowlanego, gdyż przeważająca część tych środków (zakłady produkcji pomocniczej, sprzęt, transport i bazy) została przejęta przez inne przedsiębiorstwa specjalizujące się w tych dziedzinach.
Wielkość zatrudnienia nie jest całkowicie precyzyjnym miernikiem wielkości zakładu (przedsiębiorstwa), bowiem przy zwiększonej mechanizacji procesu produkcyjnego liczba zatrudnionych (zwłaszcza robotników) zazwyczaj maleje lub powinna maleć, podczas gdy wielkość produkcji wzrasta. Nie sposób uznać, że w takich wypadkach na skutek zmniejszenia wielkości zatrudnienia zmalała również wielkość przedsiębiorstwa. W tej samej branży i przy identycznym woluminie produkcji wielkość zatrudnienia może być rozmaita, w zależności od stopnia i charakteru wyposażenia technicznego.
Wielkości zatrudnienia nie można zatem uważać za jednoznaczny miernik wielkości przedsiębiorstwa. Takie mierniki, jak wartość zainstalowanego majątku trwałego czy moc zainstalowanych silników mają również ograniczoną przydatność z punktu widzenia potrzeby ustalania wielkości przedsiębiorstw budowlanych. Mogą one być stosowane jedynie do określenia wielkości zakładów o zbliżonej technologii wytwarzania. Mierniki te mają charakter głównie techniczny i nie pozwalają na uwzględnienie czynników mających najistotniejsze znaczenie pod względem ekonomicznym. Dla ekonomisty o wielkości przedsiębiorstwa przesądza to, co określa jego rolę w gospodarstwie społecznym. Taką funkcję spełnia ilość (lub wartość) produkcji, będąca stosunkowo najlepszym miernikiem wielkości przedsiębiorstwa. Trzeba przy tym podkreślić, że ilość (lub wartość) produkcji stanowi wypadkową wszystkich wyżej wymienionych mierników. Mimo to i ona nie jest również miernikiem, który można byłoby uznać za całkowicie obiektywny.
Gdy mowa o wielkości przedsiębiorstwa, to nie należy sądzić, że chodzi o jakieś wielkości abstrakcyjne, jakąś wielkość w ogóle. Zagadnienie należy rozpatrywać przede wszystkim branżowo. W jednej gałęzi produkcji określona wielkość produkcji świadczy o tym, że mamy do czynienia z dużym przedsiębiorstwem, natomiast w innej gałęzi produkcji ta sama wielkość produkcji może występować w przedsiębiorstwie średnim lub małym. W różnych działach i gałęziach produkcji istnieją techniczne, organizacyjne i inne granice wielkości przedsiębiorstw. Pojęcie wielkości przedsiębiorstw jest zatem względne, a nie absolutne.
Za kryterium uznaje się zazwyczaj tę wielkość produkcji, na którą dane przedsiębiorstwo jest nastawione i która występuje w dłuższych okresach czasu. Pozwala to na uwzględnienie wielkości stałych urządzeń, decydujących o kosztach niezmiennych. W ten sposób pojęcie wielkości przedsiębiorstwa obejmuje zarówno momenty ilościowo-produkcyjne, jak i techniczne.
Leave a reply