Postęp techniczny polega na wprowadzaniu zmian technicznych lub technologicznych do procesu produkcyjnego albo substytucji materiałów w oparciu o szeroko pojęty rachunek ekonomiczny i odpowiednie posunięcia organizacyjne. Postępem technicznym możemy nazywać wprowadzanie nowych środków produkcji czy nowej technologii, wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów materiałowych, uruchomienie produkcji nowych surowców zastępczych, wyprodukowanie nowego dobra o cechach doskonalszych od poprzednich lub ulepszenie jakości dobra już produkowanego.
Postęp techniczny ma charakter substytucyjny, bowiem polega na wprowadzaniu środków i przedmiotów pracy coraz doskonalszych pod względem technicznym i bardziej efektywnych pod względem ekonomicznym. Wiąże się on z koniecznością tworzenia nowych doskonalszych dóbr, podnoszenia ilości i jakości produkcji, rozszerzania asortymentu wyrobów, skracania czasu pracy, eliminowania ciężkiej pracy oraz zwiększania dochodu narodowego. Przez wprowadzenie postępu technicznego narusza się istniejący układ pięciu elementów: jakości, ilości, czasu, metody i kosztów. Różne warianty rozwiązań technicznych pozwalają na osiągnięcie większej lub mniejszej sprawności i wydajności oraz są bardziej lub mniej opłacalne.
Biorąc pod uwagę wyżej podaną definicję można stwierdzić, że na postęp techniczny składają się trzy współzależne czynniki:
– a) techniczny i technologiczny (łącznie z substytucją materiałów),
– b) organizacyjny,
– c) ekonomiczny.
Czynnik techniczny, organizacyjny i ekonomiczny
Zmiany związane z oddziaływaniem czynnika technicznego polegają na coraz dalej sięgającej substytucji pracy żywej przez pracę uprzedmiotowioną. Mówimy o coraz większym uzbrojeniu technicznym lub usprzętowieniu jednego miejsca pracy. Zmiany te są szczególnie dynamiczne w nowych gałęziach przemysłu. Nasuwa się w związku z tym pytanie, czy w wypadku budowy nowych zakładów, należących do nowych gałęzi przemysłu należy projektować budynki o stuletnim okresie użytkowania, ponieważ wobec szybkich zmian technologii mogą się one okazać nieprzydatne już po upływie dużo krótszego czasu. W wielu wypadkach można się niewątpliwie zdecydować na wykonywanie budynków produkcyjnych z mniej trwałych materiałów.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat również w budownictwie nastąpił duży postęp techniczny, związany z wprowadzeniem nowych, wielkowymiarowych jednostek materiałowych i zastosowaniem w związku z tym nowego sprzętu.
Czynnik organizacyjny odgrywa doniosłą rolę przy wprowadzaniu nowej techniki, technologii lub nowej odmiany materiałów. Warunkuje on efektywność ekonomiczną postępu technicznego. Zmiany związane z oddziaływaniem czynnika organizacyjnego polegają na stworzeniu właściwego — tj. odpowiadającego postępowi technicznemu — układu elementów rzeczowych i osobowych w czasie i przestrzeni.
Mowa tu oczywiście tylko o czynniku organizacyjnym występującym w ramach postępu technicznego. Abstrahujemy bowiem od zmian organizacyjnych nie związanych z nim, a nazwanych w praktyce zmianami techniczno-organizacyjnymi lub zmianami o charakterze organizacyjnym.
Ponieważ formy postępu technicznego zmieniają się w czasie, to i formy organizacyjne, w obrębie których realizuje się dany postęp techniczny, nie mogą mieć charakteru statycznego, mimo konieczności zachowania pewnej stabilności. Winny one być dynamiczne, zmienne w czasie i przestrzeni.
Postęp techniczny nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem umożliwiającym realizację zadań gospodarczych przy niższych nakładach. Koniecznym warunkiem realizacji usprawnień technicznych jest pozytywna ocena ich efektywności ekonomicznej. Zasadą obowiązującą jest więc przestrzeganie ekonomicznego kryterium postępu technicznego. Rozwój techniki przyczynia się do powstania całego arsenału możliwości technicznych. Jednakże pojęciem postępu technicznego objęte są tylko te osiągnięcia techniczne, które są efektywne pod względem ekonomicznym, które przyczyniają się do realizacji zasady gospodarności. Wprowadzenie danego rodzaju postępu technicznego powinno być zatem oparte na rachunku ekonomicznym, Należy również określić, jaka zmiana organizacyjna powinna towarzyszyć lub nawet wyprzedzić wprowadzenie nowej techniki, technologii lub substytucji materiałów.
Leave a reply